De harde waarschuwing van Kadir van Lohuizen

Januari 2019. Kampeerboederij De Wierschuur is onbereikbaar door hoogwater tijdens de noordwesterstorm.  Swipe naar rechts voor meer beeld.

Klik. Klik. Klik. De ene foto na de andere schiet over het laptopscherm. Caribische beelden van helder water en zandstranden. Maar het zijn geen vakantieplaatjes. Klik. Een rauw beeld van een betonnen muur die wegzakkend Jakarta droog moet houden maar daar niet in slaagt. Klik. Een eilandbewoner die zijn huis en tuintje met zandzakken heeft afgezet, volledig omringd door wassend water. De bewoner zelf ligt schijnbaar zorgeloos in een hangmat onder de tropische zon.

 Het kwartje viel toen fotojournalist Kadir van Lohuizen zeven jaar geleden op een eiland in de Guna Yala-archipel voor de kust van Panama van bewoners hoorde dat ze zich voorbereidden op een evacuatie. Hij was daar voor een ander fotoproject, over migratie. Van Lohuizen vroeg hen waarom ze daar weg moesten. Omdat het water komt, zeiden ze. “Het was voor mij de eerste keer dat ik mij realiseerde dat zeespiegelrijzing door klimaatverandering niet een probleem is van morgen. Het speelt nu. Ze hebben daar op de San Blas-eilanden steeds vaker overstromingen, het weer wordt extremer, er zijn vaker zware stormen. Mensen verliezen hun bestaan.”

Daar lag de kiem. Van Lohuizen besloot, met financiële steun van The New York Times, op meer plekken op de wereld de gevolgen van de stijgende zee te onderzoeken en in beeld te brengen. Zijn fotoproject ‘Rijzend Water’ is het resultaat. 

April 2019. Marshall-eilanden in de Pacific. Veel stranden zijn hier verdwenen en de bevolking probeert huizen te redden met zelfgemaakte muurtjes. De regering van de Marshall-eilanden, een staat binnen de VS, wil de eilanden ophogen om te voorkomen dat ze in zee verdwijnen.

December 2012. Betio-eiland, de zuidwestpunt van het Kiribatische atol Tawara. Bewoners leggen zandzakken voor de deur tegen het opkomend water. Het rif kan geen natuurlijke bescherming meer bieden. Betio is dichtbevolkt; er dreigt een tekort aan drinkwater en vruchtbare landbouwgrond zal verdwijnen.

De tentoonstelling is een beeldverhaal met een harde waarschuwing, zegt Van Lohuizen: dit is geen probleem dat zich pas over 20 jaar aandient, we zitten nu al diep in de penarie.

En echt niet alleen de eilandbewoners van de Guna Yala-archipel.
Drinkwater wordt brak, het land verzilt, langzaamaan wordt op veel plaatsen in de wereld duidelijk dat er dingen aan het veranderen zijn. Van Lohuizen is er somber over. Hij denkt dat we wereldwijd te maken zullen krijgen met grote stromen klimaatvluchtelingen. “De vooruitzichten voor ons land in de volgende eeuw zijn niet best. Mogen wij verwachten dat de Duitsers ons met open armen gaan ontvangen als delen van Nederland niet meer bewoonbaar zijn?

Het is tijd dat hier goed over nagedacht wordt. Klimaat is nu nog geen grond om asiel te krijgen, ik stoor me daar aan. Dit is echt het grootste probleem van de mensheid op dit moment.”
Hij reisde naar Groenland, Miami, New York, Kiribati, de Marshall-eilanden, Fijji, Jakarta, Bangladesh, Papua Nieuw Guinea, Panama en dichterbij huis, naar het Verenigd Koninkrijk en Nederland om de zichtbare gevolgen van zeewaterstijging vast te leggen en om journalistiek onderzoek te doen. Van Lohuizen sprak met beleidsmakers en met de bevolking. Met in zijn kielzog een filmploeg, want er komt ook een vierdelige tv-serie van zijn expeditie, die hij zelf gaat presenteren.

Hij is bezorgd. “Als je naar Nederland kijkt, met onze geweldige waterkeringen, dan lijkt het alsof we hier een beetje in slaap zijn gesukkeld. We voelen ons hier veilig. We realiseren ons niet meer dat we onder de zeespiegel wonen en dat ons land goeddeels een rivierdelta is. Wij hebben een probleem dat van twee kanten komt.”

Groenland. Vlakbij de stad Kangertussuag heeft zich van de smeltende ijskap een riviertje gevormd.

Vorig jaar kwam de Deltacommissaris met een rapport waarin werd gerept over een zeespiegelstijging van één tot drie meter aan het eind van deze eeuw. Van Lohuizen: “Dat is dus al over tachtig jaar. Er gebeurt natuurlijk wel veel, maar we moeten over een plan B willen nadenken. Want dat het water hoog komt staat vast. De vraag is alleen wanneer. Dat geldt voor heel veel plekken in de wereld, zoals de Amerikaanse oostkust. Misschien moeten we gaan beslissen om hele steden te verplaatsen, misschien moeten we op termijn ook delen van Nederland opgeven.”

Hij groeide op met een angst voor de zee. “Ik ben tien jaar na de Watersnoodramp geboren. De Deltawerken en de schoolreisjes naar Neeltje Jans zitten in mijn geheugen gegrift. Er is tijdens het maken van dit project vaak tegen me gezegd: er moet helaas eerst een ramp gebeuren. Als de recente orkaan Dorian op Miami terecht was gekomen, was die stad nu gewoon weggeweest. We hebben alle kennis, maar we handelen er niet naar. Veel landen zijn niet voorbereid. In Nederland gebeurt ongelooflijk veel, ook achter de schermen, maar ik denk dat het niet genoeg is. De klok tikt. We hebben geen tijd te verliezen.”

Van Lohuizen maakte foto’s op Terschelling, waar begin dit jaar na een zware noordwester tijdens springtij de kades onder water liepen. En van een hoog gelegen Britse kustweg, die in zee verdween, omdat de kust steeds verder afbrokkelde.

Van Lohuizen, winnaar van prijzen bij World Press Photo, de Zilveren Camera en Visa d’Or, woont sinds 1995 op een zeilende tjalk in Amsterdam. “Ik ben daar toen niet gaan wonen vanwege de zeespiegelrijzing. Maar inmiddels denk ik, het was toch niet zo’n slecht idee.”

Oktober 2018. Orkaan Michael heeft toegeslagen in Mexico-beach, Flordia. Swipe voor meer beeld. 

Foto 2: Miami-beach, overgelopen riool. Doordat Miami is gebouwd op kalksteen, is de stad in de toekomst niet bestand tegen opkomend water. Een evacuatie van Miami-beach en Bay-beach is voorzien in 2060. 

December 2018. Noord-Jakarta, Bewoners proberen hun huis bij elkaar te houden tijdens hoogwater.