Select Page

Afstandsmoeders & Weggeefkinderen

Afstandsmoeders & Weggeefkinderen

In samenwerking met Omroep Gelderland publiceert Trouw een reeks verhalen over de gevolgen van de adoptiewet.

Het zette een systeem in gang waar de overheid loog tegen moeders, levens werden verwoest en mensen vastliepen in een bureaucratie van chaos en willekeur.

In samenwerking met Omroep Gelderland publiceert Trouw een reeks verhalen over de gevolgen van de adoptiewet.

Het zette een systeem in gang waar de overheid loog tegen moeders, levens werden verwoest en mensen vastliepen in een bureaucratie van chaos en willekeur.

Over deze productie
De adoptiewet lijkt in Nederland een eigen dynamiek tot stand te hebben gebracht, zo blijkt uit onderzoek van Trouw. Een dynamiek waarin ongehuwde vrouwen onder grote druk afstand deden van hun baby of zelfs, decennia later, zeggen gedwongen te zijn hun kind af te staan.

Schattingen over het aantal vrouwen dat hun kind heeft afgestaan tussen 1956 – het moment dat de adoptiewet van kracht werd – en 1984 – toen abortus gelegaliseerd werd – lopen uiteen van 13.000 tot 20.000.

Dat terwijl de Fiom (Federatie Instellingen Ongehuwde Moeders) in de twintig jaren daarvoor bemiddelde voor 328 kinderen van wie afstand was gedaan. In deze artikelenreeks onderzoeken we wat er allemaal misging, hoe het zo mis kon gaan, en wat de impact ervan is op de levens van adoptiekinderen.

Tussen 6 en 12 juni publiceren Trouw en Omroep Gelderland een reeks verhalen over dit onderwerp die op deze pagina gebundeld zullen worden. Lees hier meer over hoe de journalisten dit onderzoek zijn aangevlogen. 

Verantwoording & Samenwerking Omroep Gelderland

Trouw en Omroep Gelderland deden voor deze verhalen archiefonderzoek bij de Fiom, de Rijksinspectie van de Bevolkingsregisters, en het Gelders Archief. Ze spraken met moeders, kinderen, andere betrokkenen, experts en onderzoekers. Ook is gebruik gemaakt van eerdere onderzoeken over en verkenningen naar afstand en adoptie. Het archief van de Fiom is doorzocht door Sylvana van den Braak, met dank aan kennisinstituut Atria dat speciaal in coronatijd voor ons open ging. Het slotakkoord van de Centrale Adoptieraad is verkregen dankzij Eugenie Smits-van Waesberghe.

De verhalen en interview van Omroep Gelderland zijn hier te lezen en te bekijken. 

De portretfoto’s in deze productie zijn gemaakt door Maikel Samuel, de archiefbeelden zijn afkomstig van Archief Eemland; Stadsarchief Breda, M. A. I. van Bommel en Elf Utrecht. 

Podcast
U kunt de podcast die Trouw maakte over dit onderwerp via onderstaande speler beluisteren, of zoek hem op via de bekende kanalen als iTunes, Spotify of Google Podcasts. 

Liesbeth voelt zich van de kaart geveegd

Het begint met een relatief onschuldige vraag. Een neef van Liesbeth Struijcken (56) vraagt zich af of hun achternaam nu met een ‘ij’ of ‘y’ wordt geschreven. Wat maakt het uit, denkt ze nog. Toch besluit ze de kelder in te duiken waar haar adoptiepapieren liggen. Daar zal toch wel de juiste spelling in staan? Het was het begin van een zoektocht naar haar identiteit.

Liesbeth kreeg na haar adoptie een nieuwe persoonskaart. De oude werd vernietigd. En zo zijn er meer cruciale gegevens van honderden en mogelijk meer dan duizend kinderen die in Nederland werden geadopteerd verdwenen. Vanaf 1970 zijn hun persoonskaarten gewist, waarop informatie stond over hun biologische ouders.  

“Ik voelde me enorm verraden. Die persoonskaart is veel meer dan een simpel kaartje. Het symboliseert die hele adoptiegeschiedenis.”
Liesbeth Struijcken

Vergeten in de Paula Stichting: de kinderen voor wie niemand kwam

“Mijn jeugd is een puinhoop geweest”, zegt de inmiddels 54-jarige Emmy van Schalkwijk. Jarenlang is ze bezig geweest om de puzzel te leggen van haar eigen geschiedenis. Ze is een van de kinderen die jarenlang in de Paula Stichting woonde. Door gebrek aan echte aandacht kregen kinderen last van ‘moedergemis’ en ‘heimweelijden’. Meerdere kinderen kwamen in het ziekenhuis terecht, zo ook de tweejarige Emmy.

Nadat hun ongehuwde moeder was vertrokken, brachten kinderen soms jaren door in doorgangshuis de Paula Stichting. Daar werden peuters letterlijk ziek van het gebrek aan aandacht.

Ik was nergens thuis. Niemand wist precies wie ik was”, zegt Van Schalkwijk. “Mijn versnipperde jeugd is erg pijnlijk.
Emmy van Schalkwijk

Over persoonkaarten en wat daarmee kon gebeuren maakte Omroep Gelderland bovenstaand item. Klik rechtsonder voor volledig scherm.

Over het hospitaliseren van weggeefkinderen maakte Omroep Gelderland bovenstaand item. Klik rechtsonder voor volledig scherm.

Hoe Hans zijn moeder kwijtraakte (en haar vlak voor haar dood weer terugvond)

Hans van Rijssel (65) hoort als volwassene dat zijn biologische moeder hem had willen ophalen uit het kindertehuis waar hij was geboren. Zijn moeder, ongehuwd bevallen, had een afspraak – zodra ze getrouwd was, kon ze haar kind meekrijgen. Maar na haar huwelijk blijkt Hans al bij een pleeggezin te zijn geplaatst. 
Nederlandse raden voor de kinderbescherming hebben in zaken zoals die van Hans gelogen tegen vrouwen die voor hun eigen kinderen wilden zorgen. Ook werd informatie over waar kinderen waren door sommige organisaties bewust bij moeders weggehouden.
“Mijn pleegmoeder werkte voor de Raad voor de Kinderbescherming in Utrecht. Ik denk dat ze gezegd heeft: geef mij die maar snel.”
Hans van Rijssel

Omroep Gelderland sprak in bovenstaand item met afstandsmoeder Trudy Scheele-Gertsen over de leugens en willekeur waar ze mee te maken kreeg nadat ze op 22-jarige leeftijd haar zoon moest afstaan. Klik rechtsonder voor volledig scherm.

Over de Paulastichting maakte Omroep Gelderland bovenstaand item. Klik rechtsonder voor volledig scherm.

De tijdgeest veranderde: hoe afstand de norm werd 

Tussen 1956 en en 1984 zijn ruim vijftienduizend Nederlandse kinderen daadwerkelijk geadopteerd, het grootste deel in de jaren zeventig. Op het hoogtepunt, in 1974, spraken rechters 1259 adopties uit. Dat zijn er bijna vier per dag.

Hoe heeft het zo ver kunnen komen dat in tien jaar tijd duizenden vrouwen werden gescheiden van hun kind?

Terug naar de nonnen van de Paulastichting: ‘Ook zonder ons was ongehuwd moederschap traumatisch’

De voormalige nonnen zuster Chantal (92) en zuster Angeli (81), werkten eind jaren zestig in de Paulastichting in Oosterbeek, een tehuis voor ongehuwde moeders. Veel van die moeders deden afstand van hun kind. 

Zoals Ellen van Ree (69), die dit trauma de rest van haar leven meedroeg. Vijftig jaar later gaat ze bij de nonnen op bezoek. Hoe kijken die terug op wat er in hun tehuis gebeurde?

Eerder publiceerde Trouw de twee onderstaande verhalen over afstandsmoeders en weggeefkinderen die de opmaat vormden voor het huidige onderzoek.
Eerder publiceerde Trouw de twee onderstaande verhalen over afstandsmoeders en weggeefkinderen die de opmaat vormden voor het huidige onderzoek.

Trudy moest haar zoon tegen haar wil afstaan: ‘Het is mensonterend’

Trudy is 22 en zwanger, wanneer haar moeder haar meeneemt voor een wandeling. Ze vertelt haar dochter dat ze het kind moet afstaan. Trudy is anders niet langer welkom in haar ouderlijk huis.

“Ik heb iets voor je geregeld”, zei haar moeder op die herfstdag, meer dan vijftig jaar geleden. Ze stuurde haar dochter naar de Paula Stichting in Oosterbeek, naar een tehuis voor ongehuwde moeders.

De nu 73-jarige Trudy Scheele-Gertsen is de eerste afstandsmoeder die de Staat aansprakelijk stelt voor wat haar is overkomen. 

“Ik had nog drie maanden te gaan. Wat moest ik dan? Een ongehuwde zwangere vrouw zou nergens worden aangenomen, laat staan een woning kunnen huren.”
Trudy Scheele-Gertsen

Jessica wil weten welke rol de kinderbescherming speelde

Baby Jessica is tien dagen oud als haar moeder haar achterlaat bij de Paula Stichting in Utrecht. Een knap kindje, met een snoezig gezichtje. Het is december 1965, een dag voor Oudejaarsavond, als de 23-jarige jonge vrouw de deur van het tehuis voor ongehuwde moeders achter zich dicht trekt. Haar dochter, denkt ze, zal opgroeien in een liefdevol gezin.

Het is anders gelopen. Jessica Bijvang (54) stelt de rol van de Kinderbescherming nu aan de kaak. ‘Het is een schande wat er met mij gebeurd is. Niemand heeft zich om mij bekommerd.’

“Na mijn scheiding kreeg ik de naam van mijn adoptieouders weer terug. Ik werd er misselijk van. Echt fysiek.”
Jessica Bijvang