Select Page

Het verhaal van Gerard en Dilly


Foto’s en tekst

Tilly Hazenberg en Tjitske van Leeuwen

Het verhaal van Gerard en Dilly


Foto’s en tekst

Tilly Hazenberg en Tjitske van Leeuwen

Akkerbouwer Gerard ten Broeke en zijn vrouw Dilly bestieren samen hun bedrijf. Het echtpaar is vergroeid met elkaar en met het land, dat al generaties van de familie­­ is.

Tien jaar lang zochten Tilly Hazenberg en Tjitske van Leeuwen hen op, in de zomer, hoogseizoen op het land, en in de winter, als het wat rustiger is. Ze maakten foto’s die subtiele veranderingen in het landschap laten zien, en ook binnen, in de woonkeuken. In 2019, het jaar dat Gerard 67 werd, is de laatste foto genomen. Tot op de dag van vandaag runnen hij en Dilly de boerderij. En al die jaren was de vraag: hoe moet het verder met de boerderij, wil zoon Luuk of zoon Tom die overnemen?

Zomer 2011

Zomer 2012

Zomer 2013

Winter 2014

Winter 2015

Winter 2016

Zomer 2017

Winter 2018

Zomer 2019

WINTER 2010

De twee kranen in de keuken vallen op, een voor warm, een voor koud water. De katten wachten bij de lege blikjes ham op voer. Het is er warm, de houtkachel brandt. Gerard ten Broeke legt zijn benen op een voetbankje, naast hem liggen ‘mannentijdschriften’, een stapel administratie, een vliegenmepper. De keuken is de plek waar het gezinsleven zich afspeelt. In de bijkeuken is een toilet en een onverwarmde douche.
Dit is de boerderij van Gerard ten Broeke (1952) en zijn vrouw Dilly ten Broeke-Kappert (1955). Twee zonen hebben ze, Tom (1992) en Luuk (1995). De jongens houden zich een beetje op de achtergrond, ook bij alle volgende bezoeken. In een schuur achter de boerderij knappen ze auto’s op, ze rijden op brommers over het land. Later worden dat crossmotoren.

Negen generaties al, sinds het einde van de achttiende eeuw, heeft de familie Ten Broeke hier een boerenbedrijf, op dit land in het gehucht Groot-Dochteren vlakbij Lochem­­. Dilly is de dochter van een smid. Sinds 1978 zijn Dilly en Gerard samen.
Nu is hun boerderij een akkerbouwbedrijf, maar dat was niet altijd zo. Tot 1997 hadden ze varkens en legkippen. De uitbraak van varkenspest in 1997 en 1998 was een keerpunt. Nu verbouwen ze asperges, suikerbieten, aardappelen, graan en mais. Soms proberen ze iets anders uit, zoals cichorei­­.
Gerard werkt ook bij het regionale vervoersbedrijf als treinmachinist en buschauffeur. Dat zal hij tot 2013 blijven doen. Zijn pretogen verraden zijn gevoel voor humor. Hij doet de dingen op zijn manier, ook op de trein, als hij onderweg stopt om mensen uit te laten stappen.

Wat zullen ze over tien jaar doen? Ze weten het niet. Misschien worden ze uitgekocht, zegt Gerard, als de boerderij moet plaatsmaken voor een industrieterrein. De beide zoons hebben geen belangstelling om het bedrijf over te nemen.

WINTER 2015

Het is relatief rustig op de boerderij, dit is de tijd om te klussen op het erf en de sloot langs het spoor schoon te maken; het spoor waarover Gerard voorheen met de trein reed en precies hier soms toeterde naar Dillybob, de koosnaam voor zijn vrouw. De winter is ook de tijd om een beetje uit te rusten, want het jaar kent momenten van grote piekbelasting. Zoals in mei en juni, het aspergeseizoen, als we soms maar beter niet langs kunnen komen. Gerard heeft een nieuwe heup nodig, maar die operatie zal hij pas in oktober 2016 laten doen.
Tom is nu 22 jaar. Hij heeft sinds twee jaar verkering met Nienke. Hij heeft landbouwtechniek gedaan op het Roc in Apeldoorn en is daarna bij een metaalbedrijf gaan werken. Hij wil geen boer worden en Nienke geen boerin. Luuk is na het vmbo gaan werken bij een autoschadebedrijf. Hij is 19 en ook hij heeft geen ambities om boer te worden, al zal hij daar later dat jaar voor het eerst toch over gaan twijfelen, als zijn baan op de tocht staat.

 

‘Hij moet wel een partner treffen, een man of een vrouw, dat maakt niet uit, die mee kan werken’

 

ZOMER 2017

Dilly laat vol trots haar boerderijwinkel zien. Zoals elke keer heeft ze weer iets veranderd in haar assortiment en in de opstelling. Eerst was het een zijruimte, die is later verplaatst om meer plek te maken voor de ham, de wijn, de saus voor bij de asperges en, in het seizoen, de aardbeien.
Gerard, in een rode short, zijn knieën bloot, sloffen aan zijn voeten, zit uit te rusten, kat op schoot. Hij probeert dezer dagen het onkruid op het veld te temperen.
Luuk werkt nog steeds in een autoschadeherstelplaats, maar wel een andere dan eerst. Verkering heeft hij niet, voor zover Gerard weet. Tom heeft een huis gekocht in Borculo, waar hij net is gaan samenwonen met Nienke.

MEI 2021

Gerard heeft nieuws aan de telefoon. Luuk zit sinds 2019 in de maatschap en heeft nu dan toch echt besloten dat hij het bedrijf wil overnemen van Gerard en Dilly. “Ik vind het werk toch wel mooi”, licht Luuk zelf kort toe. Hij vertelt alleen wat hij zelf nodig vindt.
“Hij moet wel een partner treffen, een man of een vrouw, dat maakt niet uit, die mee kan werken”, zei Gerard dat najaar van 2019, toen zijn jongste zoon in de maatschap kwam. “Als de partner er niet achter staat moet hij er niet aan beginnen.”

Sinds drie maanden heeft Luuk nu een relatie met Joyce. Hij werkt nog bij het autoschadeherstelbedrijf, de boerderij wordt nog altijd gerund door Gerard, inmiddels 68, en de drie jaar jonger Dilly. “We zullen hem bijstaan”, zegt Gerard. “Dit kun je niet alleen.”

Zomer 2015

Zomer 2010

Winter 2011

Zomer 2012

Winter 2013

Zomer 2014

Winter 2016

Winter 2017

Zomer 2018

Zomer 2019

Band tussen stad en land

Het boerenproject begon met een herinnering van Tilly Hazenberg, die opkwam tijdens een fietstocht in de buurt van Laren, Gelderland. “Ik ben geboren in Oost-Groningen en als kind speelde ik altijd bij een boerderij in de buurt. Ik was een jaar of vijf, zes. Je kon naar dieren toe, je kon dat erf op. Dat gevoel wilde ik overdragen aan mijn dochters. Voor kinderen is het belangrijk om te weten waar het eten in de supermarkt vandaan komt en dat aardappelen niet aan een boom groeien.”

Ze zocht contact met beeldend kunstenaar Tjitske van Leeuwen en samen benaderden ze boerenbedrijven. Met zes ervan, allemaal in de buurt van Laren, gingen ze in zee. Twee varkenshouders, twee melkveebedrijven, twee akkerbouwbedrijven.

Voor melkvee en varkens vonden ze een biologisch en een niet-biologisch bedrijf. Dat wilden ze graag om de bedrijven te kunnen vergelijken. Het is een onderzoekend project, benadrukken ze. Voor de akkerbouw lukte het niet om een biologisch bedrijf te vinden, die bleken in het gebied te dun gezaaid.
Bij alle zes de boerengezinnen zijn ze tussen 2010 en 2019 twee keer per jaar langs gegaan, gewapend met fotocamera, video-apparatuur en notitieblokjes, zodat ze nu een schat aan materiaal hebben. Daarvan publiceren we vandaag in Tijdgeest voor het eerst een heel kleine selectie. Hazenberg en Van Leeuwen werken aan plannen voor een boek en een tentoonstelling.

‘Voor kinderen is het belangrijk te weten dat aardappelen niet aan een boom groeien.’

Tjitske van Leeuwen (Haarlem, 1964) is beeldend kunstenaar. Ze is opgeleid aan de Fotoacademie in Amsterdam. 

“Het begon met onze ideeën over het eten, maar nu gaat dit project over verbinding tussen stad en platteland, over begrip over en weer, om elkaar opnieuw te leren kennen”, zegt Tjitske van Leeuwen.
Bewust leggen ze daarbij niet de nadruk op het politieke debat, dat steeds heviger werd in de tien jaar dat ze de boerenbedrijven bezochten. Ze stelden er vragen over, ze noteerden de antwoorden – steeds hoorden ze dezelfde problemen en frustraties – maar of en hoe dit een plek krijgt in het verdere project, dat weten ze nog niet. Van Leeuwen: “Wij willen vooral laten zien hoe de boeren leven.”

Waarom ze voor boer Gerard en boerin Dilly kozen voor deze eerste presentatie?
Van Leeuwen: “Een man als Gerard, daar hou je gewoon van. Hij heeft zoveel humor. Ik zit met een glimlach op het gezicht de video’s die we bij hem op het bedrijf hebben gemaakt af te kijken. En Dilly is een heel krachtige, mooie vrouw. Heel verzorgend naar Gerard en ook heel eigen. Als je haar handen ziet, zie je gewoon dat ze weer aan het werk wil.”
Hazenberg: “Gerard en Dilly leven in grote harmonie met elkaar. Ze zijn heel gepassioneerd in wat ze doen. En ze doen het echt samen.”

Tilly Hazenberg (Blijham, 1970) is kunstenaar. Ze is
autodidact.