Pushbacks
In 2021 herleefde de migratiecrisis in Europa, nu met een nieuw ‘front’ aan de Pools-Wit-Russische grens, en opnieuw bleek de EU niet voorbereid. Eén ding werd wel duidelijk: het taboe op het terugduwen van migranten die zich voor asiel melden aan de buitengrenzen van de EU – illegaal volgens internationaal recht – is weg.
Trouw bracht dit het afgelopen jaar zeer grondig en gevarieerd in beeld: met een wereldwijde primeur over de EU-hulp aan Libië bij het tegenhouden van migranten, met uniek foto- en filmmateriaal over deze zogenaamde pushbacks, en met treffende reportages over de impact van het beleid op migranten.
Europa en Frontex
De EU hield lang vol dat van pushbacks geen sprake was aan de grenzen van Europa. Maar Italië en Malta doen het op open zee, Kroatië op het vasteland, en Griekenland en Spanje op allebei. Grensbewaker Frontex kijkt weg.
Voor het eerst klagen vluchtelingen Frontex aan omdat die onrechtmatig gehandeld zou hebben. Daarmee wordt dit een zaak tegen de hele EU.
De schaamte over pushbacks verdwijnt bij EU-landen, er wordt zelfs geopperd het Vluchtelingenverdrag aan te passen. Riskant, zeggen critici: ‘Als je daaraan gaat morrelen, tast je iets heel fundamenteels aan.’
Om geen internationale wetten te schenden, gebruikt de EU de Libische kustwacht om migranten te onderscheppen en terug te brengen naar Libië.
Het ene schandaal na het andere stapelt zich op rondom Frontex, de grens- en kustwacht van de EU. Wie controleert deze grensbewaker?
Griekenland
Lang bleef Athene ontkennen dat Griekenland aan pushbacks doet. Maar de aanwijzingen dat het land wel degelijk vluchtelingen terugstuurt stapelen zich op.
Correspondent Thijs Kettenis sprak met Huda, die ontsnapte aan een pushback. ‘Ik had maar één ding in mijn hoofd: ik wil niet terug naar Turkije.’
Bosnië
De Bosnische Alma Mujakic brengt met haar kleine organisatie bloem, olie en groenten naar kraakpanden waar vluchtelingen verblijven. Haar vrienden verklaren haar voor gek.
Arts Peter Scholten schrok van wat hij zag en hoorde aan de Kroatische grens met Bosnië. ‘Ik snap dat grenzen bewaakt moeten worden, maar doe dat dan wel op een humane manier.’
Fotograaf Eddy van Wessel en documentairemaker Daimon Xanthopoulos verbleven een maand in Bosnië-Herzegovina. Daar legden ze de onmenselijke omstandigheden vast waarin migranten verblijven.
Polen en Wit-Rusland
In het grensgebied tussen Polen en Wit-Rusland worden migranten soms genadeloos in elkaar geslagen. Zoals dit Iraakse echtpaar, dat aan correspondent Ekke Overbeek vertelde wat hen was overkomen.
Niet alleen migranten zijn slachtoffer van geweld in het grensgebied, ook hulpverleners moeten op hun hoede zijn. Vanwege geweld en intimidatie vertrekken ze uit het gebied.
Fotograaf Eddy van Wessel legde de taferelen aan de grens tussen Polen en Wit-Rusland vast. Hij ontmoette drie Irakezen. ‘Ze waren volledig onderkoeld en helemaal de weg kwijt.’
Aan de grens tussen Polen en Wit-Rusland is een kat-en-muisspel gaande. Wie komen de migranten als eerste tegen? Hulpverleners of de grenswachters? ‘We leefden op één biscuitje per dag.’
Volg ons:
Website: Charlot Verlouw. Met dank aan Jan Kruidhof.