Je verse groenten binnen een paar minuten laten bezorgen met een drone of met een elektrische robotwagen. In Nederland klinkt dat als toekomstmuziek, maar in delen van China gebeurt het al. “China loopt in een aantal opzichten ver voorop”, meent Kadir van Lohuizen (60).

Het was niet de eerste keer dat hij ’s werelds grootste voedselproducent bezocht. In 1985 kwam hij voor het eerst in China. Toen was de ­Chinese agrarische sector nog heel ongecompliceerd. “Ik ben een paar keer in de winter in Beijing geweest. Dat was echt een schraal menu met zo ongeveer alleen Chinese kool”, herinnert Van Lohuizen zich.

Hoe anders is dat bijna veertig jaar later. “Ik merkte dat ik op zoek was naar een cliché. Ik kende de beelden van vroeger van gigantische Chinese fabriekshallen waar tienduizenden mensen bezig zijn om kippen te verwerken. Maar dat is nu echt heel ver geautomatiseerd”, zegt Van Lohuizen.

Het helpt dat de Chinese president Xi Jinping er al jarenlang op ­hamert dat de agrarische sector moet worden verbeterd. In 2022 ­verklaarde president Xi voedsel­zekerheid en -veiligheid tot topprioriteit. China moet bovendien minder afhankelijk worden van het importeren van voedsel. De coronapandemie lijkt ook het Chinese leiderschap wakker te hebben geschud.

Maar het komt ook omdat Chinezen na enkele grote schandalen kritischer zijn geworden over de veiligheid van hun eten. In 2008 bleek Chinees melkpoeder vervuild te zijn met melamine: zes baby’s stierven en zo’n 300.000 andere kinderen werden ziek van de melk. Ruim 40 procent van de Chinezen ziet voedselveiligheid als een probleem.

Van Lohuizen merkte hoeveel en hoe snel er in China gebouwd wordt. Hij reisde van gigantische megastallen met vlees- en melkkoeien in Binnen-Mongolië naar de hightech ­haven van Qingdao.

De schaal waarop China zijn ­agrarische sector wil ontwikkelen is goed zichtbaar in de tuinbouwindustrie. De slateelt is volgens telers helemaal in. Zo worden er in de kassen van het agropark in Jiashan, dat vlak bij Shanghai ligt, wel twintig soorten sla op water gekweekt.

Eigenlijk zou het park al veel eerder in gebruik gaan. Maar door de coronapandemie liep de bouw een vertraging van drie jaar op. Afgelopen oktober werd het officieel geopend. Het terrein beslaat nu 5 hectare, maar er is al getekend voor uitbreiding met nog eens 15 hectare.

Bij het bedrijf Freshippo worden bestelde voedselproducten verwerkt door robot­auto’s en mensen

Nederlandse systemen

Jiashan-park is een samenwerkingsverband tussen Nederlandse en Chinese bedrijven. In de kassen wordt voornamelijk met Nederlandse systemen gewerkt. Dat is voor de Chinese telers wel even wennen. De 28-jarige Liu Kang studeerde in 2018 af en ging eerst aan de slag in een kas met lokale Chinese systemen. Daar merkte Lui dat de verschillende apparaten niet goed op elkaar waren afgestemd.

“Toen ik hier in een kas met Nederlandse technologie begon, kwam ik erachter dat de hardware en de software een volledig systeem vormen!” roept Liu uit. Niet eerder had ze meegemaakt dat de geavanceerde theorie die ze had bestudeerd ook daadwerkelijk in de praktijk gebruikt kon worden.

Ze heeft als manager de leiding over een groep werkers die verantwoordelijk zijn voor de teelt van onder andere diverse soorten sla, tomaat en paprika. Het zijn vooral vrouwen die in de kassen met de producten de arbeid verrichten. “Omdat zij kleinere handen hebben en daardoor behendiger en gedetailleerder kunnen werken”, aldus Liu.

Sterke vergrijzing

Dat de vrouwen elke dag met Nederlandse technologie werken, heeft soms ook zo zijn nadelen. Als Liu op een probleem stuit, dan moet ze door het tijdverschil met Nederland lang wachten voordat er begonnen kan worden met het vinden van een oplossing. “In een kas die elke dag moet produceren zijn dit soort urenlange vertragingen een groot probleem. Toen ik nog met lokale systemen werkte, kon ik naar het gebouw lopen waar de verantwoordelijke persoon werkte”, zegt Liu.

Niet eerder hebben de kassen met Nederlandse technologie productie gedraaid tijdens een zomer. Daar maakt Liu zich ook zorgen over. “In Nederland wordt het lang niet zo heet als hier. Het is echt de vraag of de Nederlandse technologie onze hitte aan zal kunnen”, zegt ze. Ondanks haar zorgen is Liu blij dat ze met de Nederlandse systemen werkt.

De Chinese tuinbouw heeft volgens haar nog flinke stappen te zetten. “De industrie in China staat qua geavanceerde technologie nog maar in de kinderschoenen”, meent Liu. Al verwacht ze dat daar snel verandering in komt. “Door de sterke vergrijzing van de Chinese bevolking moeten we wel automatiseren”, concludeert ze.

Een van de Nederlandse bedrijven die in het park in Jiashan investeren is HX Agriculture. Oprichter Simon Lin wilde als vierde generatie Chinese Nederlander technologie van de Hollandse agrarische sector naar het oosten brengen.

Jonge Chinese professionals

Toen de toenmalige Chinese premier Li Keqiang in 2018 naar Nederland kwam en met Mark Rutte sprak, werden er miljardendeals gesloten. Onder andere op het gebied van tuinbouw. Lin zag een kans om met Nederlandse technologie bij te dragen aan de slateelt in China.

“China loopt in de tuinbouwsector eigenlijk minstens dertig jaar op Nederland achter. Ik heb nog niet gezien op welke gebieden ze voorlopen of ons bijhouden”, zegt Lin. Die achterstand zit volgens hem in de filosofie van verantwoord en duurzaam telen, maar ook in de beperkte kennis van de lokale telers en managers. Zij zijn niet opgeleid om met slimme, geavanceerde systemen te werken. “Ze moeten van nul tot een moderne teler gevormd worden”, zegt Lin.

HX Agriculture heeft als doel om elk jaar met 100 hectare in China uit te breiden. “Zodat wij de grootste slateler van China of zelfs van de wereld worden”, zegt Lin. Om ervoor te zorgen dat deze visie uitkomt, heeft hij Chinese telers nodig die met de Nederlandse technologie om kunnen gaan. Daarom investeert HX Agriculture in het trainen van jonge Chinese professionals.

Zij worden een halfjaar opgeleid door Nederlandse telers. De eerste lichting is in februari, net na Chinees Nieuwjaar, begonnen en bestaat uit veertig man. Volgens Lin is dat slechts een druppel op een gloeiende plaat. Zijn bedrijf heeft berekend dat er tien- tot twintigduizend goed opgeleide telers en managers nodig zijn om president Xi’s doel van voedselzekerheid te bereiken.

Op een melkveebedrijf in Binnen-­Mongolië worden tachtig koeien in één carrousel gemolken in acht minuten. De koeien worden gevoerd.

Terwijl Nederlandse bedrijven hun technologische wortels in Chinese bodem planten om zo nog jaren van een potentiële miljardenmarkt te profiteren, investeert het van oorsprong Duitse bedrijf Big Dutchman in de gigantische Chinese pluimvee-industrie. In China worden de meeste kippen ter wereld gehouden, maar liefst 5,1 miljard.

Om die schaal op beeld vast te leggen reisde Van Lohuizen naar Xiangjia, in de zuidelijk gelegen provincie Hunan. Het zijn wederom vooral vrouwen die in de fabriekshallen van Animal Husbandry haantjeskuikens van de vrouwtjes scheiden. 

De productielijn in Xiangjia is vrijwel volledig geautomatiseerd. Dat moet ook wel, dagelijks worden er 100.000 vleeskippen verwerkt. De legkippen mogen door boeren uit de omgeving worden geleend. “Ze krijgen dan voor acht maanden vrije uitloopkippen, die veel meer ruimte hebben dan onze kippen in Nederland”, zegt Van Lohuizen.

Niet alles kunnen doen

Een probleem voor de modernisering van de Chinese landbouwindustrie is de snelheid waarmee het land de afgelopen decennia is verstedelijkt. “China heeft van oorsprong een sterk agrarische achtergrond. Het is nu vooral zaak om een ommekeer te bewerkstelligen. Dat mensen ook weer bereid zijn om terug te gaan naar het platteland”, zegt Van Lohuizen. 

De Nederlandse fotograaf heeft niet alles kunnen doen in China wat hij wilde. Zo had hij graag nog een gigantische Chinese varkensstal op beeld willen vastleggen. In China is de varkensvleesindustrie de grootste ter wereld, er worden meer dan 450 miljoen varkens gehouden. Maar door de varkenspest waren bedrijven huiverig om Van Lohuizen toe te laten.

Het is deze industrie waar president Xi’s visie om minder te importeren momenteel het duidelijkst merkbaar is. Vorig jaar importeerde China 57,94 miljoen ton varkensvlees, bijna drie keer minder dan in 2020. Het is een daling van 5 procent ten opzichte van de import van 2022.

Door de stijgende welvaart van de afgelopen decennia is in China de vleesconsumptie enorm toegenomen. Varkensvlees was in 2014 goed voor 96 procent van de vleesconsumptie. Inmiddels heeft de Chinese middenklasse ook een smaak ontwikkeld voor andere vleessoorten. Nu is de consumptie van varkensvlees nog goed voor 60 procent.

De wereldwijde varkensvleesindustrie wordt echter geplaagd door de Afrikaanse varkenspest. Ook in China zijn er regelmatig uitbraken van de ziekte. Sinds die in 2018 voor het eerst in het land werd ontdekt, hebben de Chinezen 100 miljoen varkens geruimd.

Dat er veel virussen rondgaan in de voedselindustrie, is zorgwekkend voor het doel van voedselveiligheid. “Door covid zijn we erachter gekomen hoe dicht dit soort virussen bij mensen liggen. We dachten altijd dat het wel bij de beestjes zou blijven, maar inmiddels is het wel bekend dat dat niet realistisch is. Dat maakt het voor de toekomst wel een beetje somber”, meent Van Lohuizen.

Toch zullen zorgen over de veiligheid van het vlees maar weinig veranderen aan de Chinese consumptie ervan. “Waar wij het er in Nederland over hebben om misschien wat minder vlees te gaan eten, heb ik niet het idee dat daar in China op die manier over wordt nagedacht”, zegt Van Lohuizen.

China is op grote schaal aan een inhaalslag bezig om de achterstand van de agrarische sector in te halen, zodat er gezond, vers voedsel uit eigen land op de tafel kan worden gezet. Maar de slag naar maatschappelijk verantwoord consumeren gaat nog een stap te ver.

Het project Food for Thought is mede mogelijk gemaakt door Fonds Anna Cornelis en het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten