Al jaren bezetten klimaatactivisten het verlaten gehucht Lützerath om de winning van bruinkool tegen te houden. De spanning loopt op nu een gewelddadige ontruiming voor de deur staat. Trouw bezoekt het activistenbolwerk. “Lützerath zal vallen.”

Het is een ongelofelijk gezicht. Terwijl pakweg tweehonderd klimaatactivisten zich in het gekraakte Duitse gehucht Lützerath voorbereiden op hun naderende strijd met de politie, rijdt vanuit de aangrenzende bruinkoolmijn een reusachtige graafmachine op het activistenbolwerk af. Het apparaat, zo groot ongeveer als een flatgebouw, hakt de mijnput van binnen verder uit.

Het gigantische rotorblad vreet zich van tientallen meters afstand naar de gekraakte boerderijen en opgetuigde boomhutten toe. De oorspronkelijke inwoners van Lützerath zijn jaren geleden al uitgekocht; sinds 2020 proberen ingetrokken activisten de bruinkoolmachines tegen te houden.

Alle ogen in Duitsland zijn gericht op Lützerath, dat symbool is geworden voor de strijd tussen het klimaat en de economische belangen van het land. De wolkpluimen van de bruinkool die in Noordrijn-Westfalen gewonnen en verstookt wordt, zijn vanuit Limburg te zien. Lützerath – waar vroeger nog geen honderd mensen woonden – oogt nu post-apocalyptisch, met verlaten huizen die begroeid zijn, en graffitileuzen voor klimaat en anarchisme op de muren geklad.

Activisten met halve bivakmutsen versjouwen balken hout om barricades tegen de politie te bouwen. Hoog in de bomen versterken klimmers hun boomhutten, die de politie alleen met speciale eenheden naar beneden kan krijgen. Op een plastic stoeltje midden in het fort ziet Rolf (69), wiens achternaam bij de redactie bekend is, vanachter de bomen de gigantische graafmachine steeds dichterbij komen. “Dat monster probeert zijn voet tussen de deur te krijgen.”

Rolf, een activist die vroeger bij de politie werkte, positioneert zichzelf als ‘mediator’ tussen de twee kanten. Hij wil “slechte handelingen voorkomen”, met name extreem geweld waarbij mogelijk doden vallen. In 2018 stierf een journalist in het nabijgelegen Hambacher bos bij een vergelijkbare bezetting, toen hij uit een boom viel.

“Ik heb er een slecht gevoel over”, zegt Rolf over de aanstaande confrontatie. De politie komt volgens hem agressiever over dan de afgelopen twee jaar, met een lichaamstaal van harde blikken en duimen achter hun kogelwerende vesten. Afgelopen maandag liep het het al uit de hand, toen de politie het dorp wilde betreden, activisten ze niet binnenlieten en er een gevecht ontstonden waarbij één gewonde naar het ziekenhuis moest.

Ontruiming 

Tot 9 januari kunnen de activisten hier nog enigszins legaal actievoeren, daarna begint de ontruiming. Zora Fotidou (21) van actiegroep Lüzerath Bleibt was verrast dat de politie al sinds maandag met veel busjes rondom het dorp patrouilleert. “We hebben Dag X uitgeroepen en onze bondgenoten gevraagd voor versterking.” Milieuorganisaties zoals Greenpeace en Fridays for Future roepen Duitsers op om naar Lützerath te trekken; ook Nederlandse activisten reizen af.

Op het terrein komen elk uur wel een paar groepjes hulptroepen met rugzakken aan, vooral jongeren van studentenleeftijd. De groep activisten is divers, van militante activisten tot burgerlijkere types. Negen Jansen (66) is van de lokale kerkgemeenschap, en probeert kerken te beschermen in de dorpen die door de bruinkoolmijn worden opgeslokt, tientallen al in de afgelopen decennia. Lützerath is te klein voor een kerk, maar vanaf een openluchtkapel verzorgt ze hier dagelijks een religieuze dienst, en bidt ze “om Gods schepping te beschermen en de bruinkoolwinning te stoppen”.

Het lijkt onvermijdelijk dat dit dorp spoedig ontruimd wordt. Waarom dan toch blijven? “Dit is een symbool”, zegt Jansen, “om nee te zeggen”. Ook student geografie Julian Schöne (25) helpt met het bouwen van barricades als symbolisch protest tegen de bruinkoolwinning. Hij wijst zoals veel activisten op een onderzoek van instituut DIW dat stelt dat Duitsland deze extra bruinkool helemaal niet nodig heeft voor haar energiezekerheid, anders dan de overheid beweert. “De lobbymacht van energiebedrijf RWE is gigantisch.”

Gewelddadig verzet 

Van een beveiliger hoorde Schöne dat volgende week 1200 agenten bij de ontruiming van Lützerath zouden komen, mogelijk de grootste politieactie van Nordrijn-Westfalen ooit. De student zegt dat hij zelf geen geweld gaat gebruiken, en zich beperkt tot ‘burgerlijke ongehoorzaamheid’. Fotidou, die spreekt namens Lützerath bleibt, ontwijkt de vraag over hoe gewelddadig activisten zich volgende week zullen verdedigen. “Iedereen moet doen waar hij of zij zich veilig bij voelt”, zegt ze na enige aarzeling.

“Sommigen lijmen zich vast, anderen haken zich met de armen in elkaar.” Zijzelf zal zich door de politie uit het dorp laten slepen. Wat vindt ze van verweer met geweld tegen de politie? “Het is vraag hoe je geweld definieert”, zegt ze. “Wij vinden de kolenmijn geweld, en de gevolgen van klimaatverandering voor mensen in het globale zuiden. Daar sterven mensen door onze uitstoot.”

Achter haar, onder de grote zeilen van een zelfgebouwde toren, krijgt een kring van zo’n twaalf activisten instructies over wat te doen als ze strakke handboeien om krijgen en armen op hun rug worden geforceerd. Op elkaar oefenen ze drukpunten op de onderarm om te voorkomen dat het zenuwstelsel langdurig beschadigd raakt.

Fotidou legt uit dat dit verlaten gehucht een soort woongemeenschap is geworden, waar mensen voor elkaar zorgen, koken, en elkaar juridisch en politiek trainen over klimaatverandering. “Dit is een plek die ik mijn thuis ben gaan noemen”, zegt ze, met tranen in haar ogen.

Ze lijkt een van de weinigen die denkt dat het protest de sloop van het dorp daadwerkelijk kan tegenhouden, en dat dit tijd kan winnen om de bruinkoolwinning via juridische stappen alsnog te stoppen. Vanwege het broedseizoen mogen nog tot maart bomen gekapt worden; anders moet RWE een nieuwe vergunning aanvragen. “Misschien lukt het om lang genoeg in de bomen te blijven.” Rolf is minder hoopvol, en wijst naar de naderende graafmachine. “Hij is te dichtbij.” Ook Schöne denkt denkt dat “Lützerath zal vallen”.

Zo’n halve kilometer buiten het dorp houdt een groepje agenten de wacht. Vanaf hier oogt de graafmachine als een legervoertuig uit een Star Wars-film, klaar om de boerderijtjes te vermorzelen. Agent Phillip Müller (29) kijkt met ‘gemengde gevoelens’ naar het bezette dorp. “Ik geloof dat klimaatverandering een probleem is. Bruinkool lijkt me ook niet de beste energievorm.” Sympathiseert hij dan met de activisten? Hij denkt even na. “Ik begrijp ze.”

Maar, voegt hij toe, hun bezetting is nutteloos, en heeft hooguit politieke betekenis. “Dit dorp is verloren.”