fotografie en tekst
Martijn van de Griendt

In februari van dit jaar krijg ­ik een mailtje van een mij onbekend meisje uit Eindhoven. ‘Hallo ­meneer Van de Griendt’, ­begint het, ‘ik ben Emma en ik heb een vraag aan u’.

Ze woont in Eind­hoven, schrijft ze. Ze is 14 jaar, zit in mavo-3 en volgt daar een speciale kunstklas. Nu zoekt ze een plek voor een snuffelstage. Omdat ze graag fotograaf wil worden later én omdat ik haar broer ooit heb gefotografeerd (zoenend met zijn toenmalige vriendinnetje) komt ze bij mij uit. Ze sluit af: ‘Vooral de foto’s van jongeren spreken mij aan omdat ik hierin mijn vrienden en mezelf herken’.

Het lijkt me leuk om weer eens een groep jongeren uit mijn geboortestad te fotograferen. De laatste keer dat ik dat deed, was in 2008 toen mijn fotoboekje Finding Emo (over alternatieve jongeren in Nederland) uitkwam. Emma was toen net één jaar oud.

‘Zwervers met osso’

Ik bel de moeder van Emma om met haar te overleggen en een maand later ontmoet ik Emma en haar vrienden op het Stadhuisplein in Eindhoven, waar ik de emo’s voor mijn boekje fotografeerde. Een saaie, grijze betonnen boel met een even grauw stadhuis. Er hangen vooral skaters rond.

Emma en haar twee beste vrienden blijken ook een soort emo’s te zijn, een alternatieve subcultuur waarin van alles samenkomt: grunge, skate, new wave, gothic. Al noemen ze zichzelf eerder ‘zwervers met osso’. Osso is straattaal en Surinaams voor huis.

Emma mag haar stage bij mij doen. We spreken af dat ik daarvoor in de vroege zomer een paar dagen naar Eindhoven kom en als tegenprestatie mag ik Emma en haar beste vrienden Robbie en Alex fotograferen. Alex noemt zich sinds kort zo. Voorheen was het Sophie, maar dat vindt ze niet meer goed bij zichzelf passen.

In juni, in haar stageweek, fotografeer ik Emma en haar vrienden intensief en ook in de maanden erna blijf ik ze opzoeken. Ik zie ze rondhangen in het park en keten en klieren op de zolderkamer van Emma. Ik fotografeer ze vroeg in de ochtend na een logeerpartijtje en ga met ze zwemmen in het Gat van Waalre, het plaatselijke meertje in de buurt. En we praten in een café, met cola.

Alex (16), Emma (15) en Robbie (15) ­kennen elkaar van school, het Sint-Joriscollege in Eindhoven. Ze zitten alle drie in hun eindexamenjaar van de mavo, maar dit jaar niet meer bij elkaar in de klas, omdat Alex een ander profiel koos.

“Ze noemen ons op school de heilige drie-eenheid”, vertelt Emma. Meneer Barnier van ­wiskunde en techniek bedacht dat ooit. “We kwamen altijd met z’n drieën naar hem, praten over onze gevoelens. Hij was onze mentor. En nog steeds hebben we een goede band met hem.”

Robbie: “Ik denk dat Emma de zoon is, Alex de vader en ik de heilige geest. We hadden drama op school en daar speelden we dat we familie waren. Emma is ook een beetje het kind. En Alex en ik waren dan de ouders.”

Ze kennen elkaar nu bijna vier jaar en zien elkaar zo’n ­beetje elke dag. Alleen af en toe in het weekend niet.

Alex: “Voor mij zijn ze het­ ­belangrijkste in m’n leven. Toen ik naar ze toe kwam, had ik al veel problemen gehad. Ik leerde van ze om niet alleen met die problemen bezig te zijn, maar met een lach door de dag te gaan. Ik zei deze zomer tegen Emma: als ik jullie niet heb, dan heb ik niemand. Met Emma spring ik onder de douche en ze wast m’n haar en aan Robbie vraag ik of mijn reet te dik is. We zijn zo close als familie.”

‘Altijd eerlijk, hoe embarrassing ook’

In de zomer was er even een fittie tussen de meisjes. Iemand had geprobeerd te stoken in de vriendschap. Emma: “Ik vond dat zo erg, want ik dacht dat ik mijn beste vriendin kwijt zou ­raken.” Ze kijkt de twee anderen aan en zegt: “Jullie betekenen echt heel veel voor mij!”

Emma: “En ik was heel blij dat ik Robbie leerde kennen toen ik op school kwam. We kunnen altijd lachen.”

Robbie sluit zich bij de andere twee aan: “Ik wil niet cheesy klinken, maar als je zo’n vriendschap hebt, dan realiseer je je hoe belangrijk die is. Het zijn niet alleen mensen met wie je het gezellig hebt, maar met wie je altijd kan praten en aan wie je je problemen kwijt kan.” Emma: “Ik ben heel eerlijk tegen jullie, hoe embarrassing ook”.

“Er is veel vertrouwen, deze band kun je niet zomaar doorknippen”, zegt Alex.

Alex: “Ik ben bang om er een naam op te plakken, maar ik heb wel een soort relatie. Ik heb geen goede voorbeelden gehad. Als je dan een romantische film ziet, denk je: dat wil ik.” Alex’ moeder overleed toen Alex 4 was. Ze woont nu alleen met haar vader. Met haar oudere zus heeft ze een wat moeilijke relatie en ook met haar vader is het niet ­altijd makkelijk. “We botsen veel ­omdat we op elkaar lijken. We willen allebei de leider zijn.”

In de meeste tienerrelaties ben je gewoon een beetje aan het klooien, vervolgt ze. “Maar ik neem het heel serieus. Als ik single ben, ben ik obsessief op zoek naar liefde omdat ik wil dat iemand van me houdt. Dan zoek je de verkeerde mensen op.”

Emma knikt: “Ik snap waar Alex vandaan komt, al ben ik niet altijd op zoek. Ik denk dat ik uit een iets stabielere thuis­situatie kom.” Ze woont met haar ouders en haar oudere broer in de oude stadswijk Stratum, vlak bij Alex. Emma is niet zo’n prater, maar vertelt wel dat ze op dit moment een relatie heeft. “Maar dat is nog heel pril.”

Robbie: “Ik heb nog niet echt een goede relatie gehad. Ja, on­line met iemand uit Engeland, vrij kort, meer omdat we allebei single waren. Wat een ideale relatie zou zijn? Geen idee.”

Robbie woont met zijn moeder en jongere zusje. Binnenkort verhuizen ze naar een nieuw huis, met zijn stiefvader erbij. “‘Niet zo spannend hoor, ik kan het prima met hem vinden.”

Alex met Dion.

‘Toen ik in de puberteit kwam, vond ik dat verschrikkelijk’

Alex heeft al een tijdje een ­relatie met Dion (ook op de foto). Ze kennen elkaar via een gezamenlijke vriendin, Dion legde daarna contact via Snapchat. “Hij schreef: je bent echt heel mooi.” Twee weken later zagen ze elkaar voor het eerst live.

Dion is 17 en in transitie van vrouw naar man. Zijn oude naam noemt hij niet meer, dat is al twee jaar een ‘dead name’. “Ik was net 15 toen ik uit de kast kwam als transgender. Ik voelde me altijd al een jongetje. Toen ik in de puberteit kwam vond ik dat verschrikkelijk. Ik wist toen nog niks over transgender zijn, ik dacht alleen dat ik heel raar was.”

Alex: “Dat hij transgender is, maakt me niks uit. Ik zie Dion gewoon als een eigen persoon en als een jongen. Ik hou gewoon van hem zoals die is.”

Over gender gesproken. Hoe leeft dit onderwerp bij de drie? Alle drie zijn ze op een of andere manier wel met het onderwerp bezig.

Robbie: “Op dit moment zie ik mezelf gewoon als jongen, maar als je het me een jaar geleden had gevraagd had ik genderfluïde gezegd. Ik weet niet waarom het veranderd is, maar het is nu in elk geval zo.”

Robbie maakt zich af en toe op, draagt nagellak en veel ringen. “Voor mij is mijn expressie iets anders dan gender. Ik heb dat altijd los van elkaar gezien.”

Alex: “Ik ben door een hele reis gegaan op dat gebied. Twee jaar geleden dacht ik dat ik non-binair was. Ik wilde het een beetje uitproberen, want ik voelde me niet helemaal meisje maar ook niet echt jongen.

“Vanuit daar ging ik naar ­genderfluïde. Ik heb ook even gedacht dat ik transgender was, een jongen in het verkeerde lichaam. Maar ik dacht al snel: dat past niet helemaal bij mij. Toen ging ik weer naar genderfluïde, vervolgens terug naar non-binair en nu ben ik un­labeled, ik ben er gewoon. Ik ­gebruik de voornaamwoorden zij/haar en soms zeg ik ‘ik ben gewoon een meisje’, maar ik weet niet goed hoe ik me daarover voel.”

Van non-binair naar ‘gewoon een meisje’

Emma heeft ook een tijdje ­gedacht dat ze non-binair was. “Maar als ik terugkijk, dan denk ik: waarom dacht ik dat nou? Ik ben gewoon een meisje.”

Ze begint te giechelen en kijkt de anderen aan. “Ik wist wel vanaf dat ik tien jaar oud was dat ik meisjes ook leuk vond. Maar zij zeiden altijd dat ik lesbo was. Ik val meestal toch op jongens. Zoals nu op Geert.”

Robbie: “Ik heb altijd een probleem gehad met de term homo. Voor mezelf in ieder geval. Het is ook niet echt een fijn woord. Ik zal nooit zeggen: haai, ik ben homo. Ik probeer er niet te veel over na te denken.

“Ik wil ook niet in een hokje. Het is tegelijkertijd een beetje confusing allemaal. Ik denk dat ik me meer aangetrokken voel tot mannen, maar ik weet het gewoon nog niet precies.”

Alle drie de tieners worstelen met onzekerheden. Zo heeft Alex een eetstoornis. Ze is ­extreem onzeker over haar uiterlijk. Tegelijkertijd praat ze daar heel makkelijk over. “Ik vind mezelf dan weer te dik, dan weer te skin and bones. Ik kan niet echt de balans vinden.”

Emma is ook onzeker, maar dan vooral over haar persoonlijkheid. “Bijvoorbeeld over wat mensen van me vinden, van mijn humor.”

Ook Robbie heeft daar last van. Hij kleedt zich extravagant, draagt make-up en grote ringen, en maakt zich op. Toch is hij ­onzeker over hoe hij eruitziet en over hoe hij praat.

De drie beseffen dat ze op ­social media continu het perfecte plaatje zien en daardoor het idee hebben dat ze er ook zo uit moeten zien.

Liever niet te feminien

Eind november spreek ik nog een keer met ze af. Ik wil ze de foto’s laten zien voor dit verhaal. Ik zit al een tijdje te wachten in hetzelfde café in de binnenstad als ze als verzopen katjes binnenkomen.

Meteen valt op dat Robbie een snorretje heeft laten staan en geen make-up meer draagt. “Na de zomervakantie ben ik daarmee gestopt. Ik zag de allereerste foto die jij maakte op het Stadhuisplein en vond mezelf daar lelijk met die make-up. Dat heeft iets veroorzaakt. Ik wilde iets veranderen, want ik vind mezelf te feminien.”

Alex veegt de druppels van haar gezicht en zegt: “Als ik geen eyeliner op heb dan vind ik mijn ogen te klein”.

Emma knikt en zegt: “Same”. Ze verdwijnen samen naar het toilet om zich wat af te drogen.

‘Bakken make-up vanaf mijn twaalfde’

Als ze terug zijn, vervolgt Alex: “Ik begon al op mijn twaalfde met eyeliner, met bakken ­make-up. En als ik nu ziek ben en geen make-up op heb, dan kan ik geen spiegel zien.”

Emma: “Als ik foto’s zie van mezelf zonder make-up denk ik ook: gatverdamme.”

“Dat komt echt door de ­influence van je ex”, zegt Robbie.

De ober brengt vier stukken taart en warme chocomel met slagroom. Er is iets te vieren. Dit stuk komt binnenkort in de krant en er zijn heuse plannen voor een documentaire met de drie. Ik ben nog even bezig met deze Eindhovense kids. Helemaal niet erg.